Page 247 - Islamic Studies 06

İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, beşinci sayı (Bahar-Yay / 2024) / 246

Giriş
Fəlsəfə –sözü yunan mənşəlidir. O, «phileo»–sevirəm və
«sophia» – elm, müdriklik kəlmələrinin birləşməsindən əmələ
gəlmiş mürəkkəb bir sözdür. Bütövlükdə bu sözün mə’nası
elmi, «müdrikliyi sevirəm», yaxud «sevmək» kimi başa
düşülür. Bu elmin nə zaman və nə üçün belə adlandırılması ilə
bağlı ehtimallar çox olmasa da, bir deyil. Fəlsəfənin mahiyyəti

və onun ehtiva etdiyi məsələlər barədə konkret tarix
müəyyənləşdirmək olmaz. Bu mə’nada ki, bəşəriyyətin ilk
filosofu elə onun babası Adəmdir (ə).
Fəlsəfə tarixi sahəsində yazılmış kitablarda rast gəldiyimiz
ehtimallardan biri həmin terminin ilk dəfə Samoslu Pifaqor1
tərəfindən işlədildiyini vurğulayır. Lakin daha münasib
ehtimal fəlsəfə terminini məhşur yunan filosofu Sokratla2
əlaqələndirən nəzəriyyədir. Bu ehtimala görə Sokrat özünü
filosof adlandıran ilk şəxs olmuşdur. Sokrat bu adı öz üzərinə
götürdüyü zaman –Sofizm (Sophisma) adı ilə geniş yayılmış
bir məktəblə elmi mübahisələr aparmaqda idi. Bu məktəbin
nümayəndələri, yə’ni Sofistlər özlərini alim, müdrik (sofizm
sözünün mə’nası belədir) adlandırsalar da elm və idrakın əsl
düşmənləri idilər. Onlar heç bir şeyin həqiqət olmadığını iddia
edir, həqiqət varsa da onu dərk etməyin qeyri-mümkünlüyünü
söyləyirdilər. Sofizm əsasən materialist yönümlü bir
anlayışdır, lakin bu anlayışla heç materiyanı da dərk etmək
mümkün deyildir. Sofistlər öz müddəalarını isbat etmək üçün
bütün məntiqi qanunlara zidd olan yalançı bir üslubdan istifadə
edirdilər. Bu üsluba Sofistika1 deyilir. Sofistlər vahid
məktəbdə birləşmirlər. Lakin Cənubi İtaliyada meydana gəlmiş
«Eleya məktəbi» bu sahədə daha çox fərqlənir.