Page 259 - Pure Life 13

İslamda Siyasət və Idarəetmə /353

- Çar Rusyası: 1547-1917
Rusya Çarlığı Osmanlı İmperyası ilə imzaladığı Karlofça
müqaviləsindən sonra hegemonluğunu qorumuş və həm

ərazisi həm də hərbi gücünə görə tarixin ən güclü
imperyası olmuşdur.

- Britaniya İmperiyası
Müasir dünyanı yaradanlar mahiyyət etibarilə
britaniyalılar olub. Britaniyanın nümayəndəli demokratiya
qurumları Monteskyö kimi fransız maarifçiliyinin
nümayəndələrinin Avropanın digər müasir dövlətlərinə
nüfuz etmiş müasir hakimiyyət nəzəriyyələrini
yaratmalarına öz təsirlərini göstəribər.
ABŞ-ın əsas xüsusiyyətləri-liberalizmə bağlılıq,
qanunun aliliyi, vətəndaş hüquqları və ticarət-
britaniyalılardan götürülüb və bütün dünyaya yayılıb. Bu
xüsusiyyətlərin əksəriyyəti İngiltərədə uzun müddət
ərzində böyük bir planın nəticəsi olaraq yox, təbii şəkildə
inkişaf edib.
Bu xüsusiyyətlər Britaniya imperiyasının böyüyüb
inkişaf etməsinə və nəzarətində olan əraziləri əlində
saxlamasına da kömək etdi. Bundan başqa, imperiyanın
nümunəsi istər maddi, istərsə də donanma gücünə görə bir
çox yerlərdə təkrarlandı.
XX əsrin əvvəlində zirvədə olan Britaniya imperiyası
ərazisini bütün dünyanın demək olar ki, dörddə biri qədər
böyütmüşdü, hələ tarixdə bu böyüklükdə ərazisi olan
imperiya görülməmişdi. Bu nailiyyət böyük bir ordu
vasitəsilə yox, daha çox təşkilati bacarıqlar və maddi güc
hesabına əldə edilmişdi.
Monqol işğalları Avropadan İpək Yolunun yanından
keçən dəniz yollarının qurulması ilə birgə Mərkəzi Asiyanın
önəmli bir region kimi əhəmiyyətini məhv etdi.