Page 175 - Islamic Studies 01
P. 175
,
174) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI Birinci il, birinci buraxılış, (payız-qış/2022)
sahib olan insanlar İslam dinini etiqadı olması ilə yanaşı, fiqh,
əxlaq, təfsir, kəlam, bir çox tərcübi elmlərin ümumi
müddəalarını da bəyan etmişlər.1 Bu nəzəriyyədə
psixologiyanın İslami adlandırılması onun mənbələrinə
əsasəndir. Buna görə də, əgər psixologiya qanunları Quran və
hədislərdən əldə edilərsə, hərçənd onu irəli sürən nəzəriyəçi
müsəlman olmas abelə ona İslami deyirlər.
İslami psixologiya müsəlmanlar üzərində aparılmış təcrübə və
analizlərdən əldə edilmiş bir elmdir. Buna əsasən də,
psixologiyanın İslami olması üçün inkişaf, şəxsiyyət,
öyrənmək, ruhi pozuntular və s. kimi müxtəlif mövzularda
aparılan psixologi təhqiqatların müsəlmanlar üzərində
aparılması gərəkdir.
İslami psixologiya, təcrübə əsaslı üslublardan savayı, əqli,
nəqli və şühudi üslublarkimi İslamın qəbul etdiyi üslublardan
da istifadə edən bir elmdir. Bu nəzəriyyəyə əsasən isə, bir
elmin İslami olmasının ümdə səbəbi onda istifadə olunan
təhqiqat üslublarıdır.
İslami psixologiya o elmdir ki, onun ontologiya,
epistemologiya, antropologiya fərziyyələri İslam
dünyagörüşünə əsaslanmış olsun.
İslam psixologiyası üçün nəzərdə tutulan bu altı mənadan ikisi
olduqca məşhurdur:
Birincisi budur ki, müsəlmanlar dini qaynaqlarına (Quran və
hədis) müraciət edərək, habelə nəqli dəillərə söykənərək İslamı
psixologiyanın əsasını qurmuş olsunlar. Bu zaman, İslami
psixologiyanın ən mühüm xüsusiyyəti ontologiya,
epistemologiya, antropologiya əsaslarına söykənərək meydana
gələcəkdir.
İkincisi budur ki, İslami psixolgiya fəlsəfənin nəfsul elm
anlayışı ilə eyni məfhum olduğunu və İbn Sina, Faabi, ibn
1. Cavadi Amuli, Mərifət güzgüsündə şəriət, səh. 79-82.