Page 200 - Islamic Studies 05

199) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, beşinci sayı (payız-qış / 2024)

ardıcılları hesab edərək inanırdılar ki, əql yolu ilə Allahı
tanımaq olar. Halbuki iki qeyri- məhdud, yaxud daha çox
qüdrətə malik olan varlığın eyni zamanda təsəvvür olunması
əql və məntiqin ziddinədir.Allahın vahid olması dedikdə,
məqsəd budur ki, yalnız bir Allah vardır və ilahi zat
bölüşdürülə bilməz. Digər üç şəxsiyyətdən təşkil olunmuşdur.
Bu üç varlıq əzəlilik, qüdrət və cəlalda bir- birilə bərabərdir və

onlardaan hər biri ilahi sifətlərin hamısına malikdir. Amma
eyni halda hər birinin müəyyən xüsusiyyətləri vardır ki, onları
təslis vəhdətinin daxili bir- birindən fərqləndirir.” 1 Allah
haqqında yeni düşüncələrin meydana gəlməsi məsihi
əqidəsində əsrlərlə formalaşma prosesi keçərək “üç uqnum” (
şəxsiyyət) əqidəsi yaranmışdır. Dr. Can Van Vurd yazır: “
Bizim etiqadımız budur ki, vahid Allahda vəhdətlə eyni
zamanda təslis də mövcuddur. Üçlük uqnum bir- birindən
seçilir, amma ilahi zat bölünməzdir: bu uqnum bir- birilə
əbədiyyət və oxşarlıqda bərabərdirlər. Belə ki, təslisdə
vahidliyi və kamil təslisi vahidlikdə ibadət edirik. Bu halla
yanaşı, qeyd olunan həqiqətlər belə təfsir olunmamalıdır ki,
üçlük uqnumları arasında ilkin olmaq haqqı mövcud deyildir,
əksinə, bilmək lazımdır ki, ata birinci yer, oğul ikinci yer,
Ruhul-qüds üçüncü yerdə qərarlaşır. Bu ilkin olmaq haqqı
tərtiblədir. Ruhul- qüds və oğul bərabərdir, bununla eyni
zamanda ataya mütidirlər.Bu itaət icbari deyil, iradə və ixtiyar
2
üzündəndir. Məsihilər Rəbbani gecə mərasimində oxuyurlar:”
Bizim vahid Allaha, mütləq qadir ataya, görünən və
görünməyən bütün ilahi şeylərin xaliqinə, İsanın vadid
Allahına imanımız vardır. O, Allahın oğludur ki, atadan

1 Seyid Əhməd Mahmudi, “ Dinlərlə tanışlıq”,səh 257
2 Eyni mənbə mənbə, səh 258