Page 206 - Islamic Studies 05

205) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, beşinci sayı (payız-qış / 2024)

xristianların sayca çoxalması nəticəsində miladi təqvimi ilə 4-
cü əsrin birinci yarısında xristian dini orada rəsmi din olaraq
qəbul edildi. Həmçinin təbliğ nəticəsində bu din həmin dövrdə
dünyanın bir çox ölkələrinə doğru genişləndirilmişdir.Əlbəttə,
bu arada hərbi yürüşlər və ölkələrin fəth edilməsi də təsirli
1
olmuşdur.”
Marksizm təhsilindən faydalanmış ateist tarixçi alim B.Y.

Ralen isə daha fərqli bir fikir izhar edirək yazır: “ Xristianlıq
formalaşmış bir dini məfkurə kimi feodolizm cəmiyyətinin
beşiyi başında durmuşdu. Roma imperiyası varlığının son
yüzilliklərində bu din, artıq, məzlumların dinindən hakim
quldarlar sinfinin əlində zəhmətkeş kütlələri əsarət altına
salmaq vasitəsinə çevrildi.
Xristian təbliğatı zəhmətkeşlərə mistiklik etiqadı aşılayırdı.
Həmin etiqada görə bu dünyada həyata keçməsi baş tutmayan
ədalət və xeyirxahlıq, yeni dinin bütün tərəfdarları üçün, axirət
səltənətində zəfər çalacaqdır. Bütün insanların allah qarşısında
bərabər olması barədə uydurma ideya ilə xristianlıq real
varlıqda nəzərə çarpan ictimai ziddiyyətlər uçurumunu ört-
basdır etməyə cəhd göstərirdi. Xristianlıq “cəfakeşlərə və
məşəqqətdə olanlara” dini təsəlli verməklə istismar olunanların
ictimai etirazını söndürməyə çalışır, onlara çəkdikləri əzab
müqabilində “axirət dünyası”nda mükafat vəd edirdi. Özünün
bu ictimai və ideoloji roluna görə xristianlıq quldarlıq quruluşu
dağıldıqdan sonra da yaşadı və feodolizm cəmiyyətində də
zəhmətkeşləri mənəvi əsarət altına salmaq üçün mühüm vasitə
2
olaraq qaldı.”
Aydın Əlizadə: “IV əsrin əvvəllərində, Roma imperiyasında
Xristianlığa, əvvəlcə, başqa dinlərlə bərabər hüquqlar
verilmişdi, sonra isə bu din imperiyanın rəsmi dininə

1 Hüseyn Tofiqi, “ Böyük dinlərlə tanışlıq”, səh 169
2 Orta əsrlər tarixi, səh 417