Page 209 - Islamic Studies 05

Din, Qərbin fəlsəfi atmosferində (208

tam qələbə çalmışdır və Roma imperiyasının rəsmi dövlət
dininə çevrilmişdir. Arianlıqla Atanasiosun ardıcılları arasında
gedən çəkişmələr zamanı Roma imperatorları müxtəlif
dövrlərdə öz siyasi maraqlarını rəhbər tutaraq bu iki cərəyanı
dəstəkləyirdilər. Lakin sonda Atanasiosun ardıcılları, Atanın
oğulla bir mahiyyətə malik olması doktrinası tərəfdarları qalib
gəlmişdilər. Məhz bu cərəyan dövlət tərəfindən tanınmış və

imperiyanın rəsmi Kilsəsini təşkil etmişdi. Bütpərəstlərlə
birlikdə bütün başqa xristian cərəyanları və təriqətləri qadağan
olunmuş, onların tərəfdarları isə təqiblərə məruz qalmışdılar.
Bu proseslərlə bərabər, rəsmi xristian Kilsəsinin ideologiyası
da yaranmaqda idi. Dini ehkamların sabitləşməsi, onların
fəlsəfi əsaslarının işlənməsi, sistemləşdirilməsi işi imperiyanın
1
həm Şərqində, həm də Qərbində gedirdi.”

Kilsə
Xristianlıqdan söhbət getdiyi zaman kilsədən danışmamaq bu
dinin ardıcıllarına qarşı məncə ədalətsizlik olardı. Axı təşəkkül
tapdığı zamandan bəri mövcud feodalizm cəmiyyətində
kilsənin ictimai rolu çox önəmlidir.
Tarix yazır ki, cəmiyyətin hakim sinfi xristianlığın bütün orta
əsrlər boyunca feodalizm quruluşunun şəraitinə uyğunlaşdırır,
hər cür yolla kilsəni iqtisadi, siyasi və ideya baxımından
qüvvətləndirməyə çalışırdı.
2
Bəs kilsə nədir və xristianlar üçün nəyi ifadə edir? Bu sualın
cavabını yenə də tədqiqatçıların nəzərlərində axtaraq.
Xristianlığın yalnız kilsə formasında mövcud olması- onun
əsas xüsusiyyətlərindəndir.Artıq bu dövrdən başlayaraq kilsə
xristian dininin mühüm atributuna çevrilmişdi. Xristianlıqda
bir neçə dini ənənə mövcuddur ki, bunların da hərəsinin öz

1 Eyni mənbə, səh 73- 74
2 Orta əsrlər tarixi,səh 417