Page 262 - Islamic Studies 06

Nəhcül-bəlağədə vəhdət prinsipi / 261

bənzəyir və o, nəyin üstündən əssə, ona həyat bəxş edər. Əgər
məhəbbət Allaha qarşı olarsa, bəndəni Allahın razılığı və
istəyinə qul edir, bəndəlik çərçivəsinə salır və bu halda heç bir
şey insanı Allaha itaətdən saxlaya bilməz. Mövzumuz daha da
aydınlaşsın deyə ilk öncə məhəbbət termininin lüğət və
terminologiyadakı mənası ilə tanış olacaq, sonra isə ariflərin
baxışını nəzərinizə çatdıracayıq. Məhəbbətin lüğətdə mənası

“Məhəbbət”, “hübb” sözündən götürülmüşdür, mənası isə
dostluq, mehribanlıq və qəlbi bağlılıqdır. 2 Məhəbbətin
terminoloji tərifi “İnsanın ləzzət apardığı bir şeyə meyil etməsi
məhəbbət adlanır”.3 İzah: Məhəbbət insanın ləzzət, mənfəət və
ya kamal güman etdiyi bir şeyə meyl etməsidir. Həqiqi
məhəbbət təslim olmaqdır. İrfan məktəbində məhəbbət və
eşqin mənası Ariflər insanda olan məhəbbət və eşq hissinə
böyük əhəmiyyət verirlər. Onların nəzərincə, eşq bütün
varlıqlarda mövcuddur. O cümlədən, hava, torpaq, od, külək
və atom zərrəciklərində belə, eşq cərəyanı mövcuddur.
“Səhifeyi-Səccadiyyə” bu mövzunu belə izah edir: “Allah-
taala aləmi heçdən (heç bir nümunəsi olmadan) yaratdı. Sonra
isə onu özünün eşq və məhəbbət yoluna yönəldərək həyat bəxş
etdi.” Ariflərin açıqlaması: “Dərdli olmaq insan
xüsusiyyətlərindəndir. Onu mələklərdən üstün edən məhz bu
xüsusiyyətdir. Çünki bu xislət mələklərdə yoxdur. Onların
nəzərincə, bu, həmin “Allahaxtarma” dərdidir. İnsan Allah
tərəfindən göndərilmiş və dünyada qərar tuta bilməyən bir
varlıqdır. Bu da onu dünyada qürbət hissi keçirməyə məcbur
edir. Onun gözündə dünya və onun üzərindəki bütün varlıqlar
fani görünür. Ona görə də heç bir şeyə ürək bağlaya bilmir.
Amma bununla belə, o, əbədiyyətə qovuşmaq düşüncəsi ilə
yaşayır. Bu da onun dərd əhli olmasına səbəb olur.” Hindistan
meşələrindən gətirilib qəfəsə salınmış tutuquşu misalı bunun
bariz nümunələrindəndir. Quş hər an qəfəsdən canını qurtarıb