Page 165 - Islamic Studies 07

İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, beşinci sayı (Bahar-Yay / 2024) / 164

seçim haqqına hörmətsizlik idi. Amma Əlinin bu istiqamətdəki
davranış tərzi də fərqli idi.
Əli zorakılıq və məcburiyyətlə əldə olunan istənilən şeyə nifrət
bəsləmişdir. Ona beyət etməmiş insanlara qarşı göstərdiyi davranış
tərzi bu təfəkkür tərzindən qaynaqlanırdı. O, heç bir vaxt çaşqınlıq
içində olmamış, yolundan çəkilməmişdir. Kimisə məcbur
etməməsinə baxmayaraq, xalqın iradəsinə ziyan vuran insanları da
gözdən qoymamışdır. Əli onlara öz fikirlərində qalmağa icazə versə
də, xalqın hakimiyyət hüququ adı altında cəmiyyətin taleyini həll
edən məsələlərə müdaxilə etmələrinə icazə verməmişdir. Belə ki,
şura üzvlərindən olan Səd ibn Əbivəqqas İmam Əliyə beyət
etməkdən boyun qaçırır. Yalnız heç bir təhlükə yaratmayacağı ilə
bağlı iltizam aldıqdan sonra Əli onu azad buraxır.
Hakimiyyət xalqa məxsusdur. Xalqın məsləhət və mənafeyi
istisna edildiyi hallarda beyətdə məcburiyyət yoxdur. Bu aspekt
azadlıq məsələsində dövlət başçısı ilə xalq arasındakı əlaqəni yüksək
səviyyədə izah edir. Bu səbəbdən də Əlinin təyin etdiyi məmurlara
qeyd olan prinsiplər əsasında davranmağa göstəriş verməsi təbiidir.
Əli onların işlərinə çox ciddi nəzarət etmişdir. O, xalqın
hüquqlarının qorunması vacib şərt olan məsələlərdə məmurlar
üzərindəki ciddiliyini çox kəskin şəkildə büruzə vermişdir. Əli
xalqın özünə əsaslanan “idarəetməyə nəzarət sistemi” yaratmışdı.
Əli əyalətlərə valilər, şəhərlərə icra başçıları təyin etdiyi zaman
xalqa elan etmək şərtilə onlara müqavilə təqdim edirdi. Elan
edildikdən sonra bu müqavilə əhali tərəfindən qəbul edilsəydi,
adamların onun şərtlərini heç bir halda pozmağa ixtiyarları yox idi.
Təyin olunmuş məmurun da bu müqavilənin bəndlərini öz istədiyi
şəkildə izah etmək, pozmaq və ya təhrif etmək səlahiyyəti yox idi.
Əgər məmur müqavilənin hər hansısa bir şərtini pozmuş olsaydı, Əli
dərhal onu cəzalandırardı.