Page 63 - Islamic Studies 04

62) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, Dördüncü buraxılış (Bahar-Yay/2023)

istəsəydi, bir göz qırpımında da bunları yaradardı. Lakin o,

bununla insanlara ibrət verir ki, öz işlərində tədrici olsunlar.

Əllamə Məclisi ayədə keçən “altı gün” ifadəsini

Fəxrəddin Razinin “Məfatihül-qeyb” əsərində “əs-Səcdə”
surəsinə verdiyi təfsirə istinadən yazırdı: “Allah taala
peyğəmbərlikdən bəhs etdikdə, peyğəmbərin tövhidə çağırma

və dəlil gətirmə barəsində üzərinə düşən vəzifələri də bəyan
etmək üçün “Allah göyləri və yeri yaradandır” – deyə
buyurmuşdur. Ayədəki “alt gündə” kəlməsinin düşünən

kəslərə görə, altı vəziyyətə işarə olduğunu daha əvvəl (“Əraf”
surəsində də) söyləmişdik. Bu belədir. Çünki “göylər”,
“yerlər” və “bunların arasında” ifadələri üç ayrı şeydir.

Bunların hər biri üçün şəxs və sifətlərdən söz gedir. O halda
Allahın göyləri yaratması bir hal, onun əlamətlərini yaratması
başqa bir haldır. Yenə yeri yaratması bir hal, əlamətlərini
yaratması başqa bir haldır. Həmçinin Allahın bunların arasında

olan şeyləri yaratması bir hal, onların əlamətlərini yaratması
başqa bir haldır. Beləcə, bu üç şey, altı hal üzrə olan altı şey
olmuş olur. Allah burada “gün” sözündən istifadə etmişdir.

Çünki insan Allahın yaratmasına baxıb onu düşündüyündə
bunu bir hərəkət olaraq görür. Hərəkətin zərfi isə zamandır.
Günlər də zamanların ən məşhurudur. Əgər ayənin mənası belə

qəbul edilməzsə onun mənası da aydın olmayacaqdır. Çünki
göylər yaradılmamışdan əvvəl gecə və gündüz deyə bir şey
yox idi. Bu eynilə birinin bir başqasına “Sənin doğulduğun

gün mübarək bir gün idi” deməsinə bənzəyir. O kimsənin gecə
doğulması da mümkündür. Onun gecə doğulması bu sözlə