Page 154 - Islamic Studies 05

153) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, beşinci sayı (payız-qış / 2024)

dəyir, amma özü günahdan başqa bir şey qazanmır. Deməli,
kafirin niyyəti hər cəhətdən əməlindən daha pisdir.

• Nəticə
İxlas bütün ibadətlərin ümumi şərtlərindəndir. Fəqihlər
onu əməlin düzgünlüyü, həkimlər ruhun qidası, ariflər isə
vüsala yetişməyin şərti hesab etmişlər.1 Əməl ilahi və səmavi
rəngə boyanmayınca ucalmayıb məşuqun vüsalına yetişmək
olmaz. Riyaya boyanmış əməllərin Allah və ülvi aləmlə heç
bir əlaqəsi olmadığından bəndə və Yaradan arasında vasitə ola
bilməz.

«Quran» və ixlas (saf niyyət)
«Qurani-Məcid»də bu barədə buyurulur:
“Allaha saf niyyətlə (riyasız, şirksiz) ibadət etməkdən
başqa onlara heç nə buyurulmamışdır...” («Bəyyinə» - 5).2
“...... Kim Rəbbi ilə qarşılaşacağına ümid bəsləyirsə,
yaxşı iş görsün və Rəbbinə etdiyi ibadətə heç kəsi şərik
qoşmasın.” («Kəhf» - 110).
Ayənin son hissəsi saleh əməlin şirk və riya ilə qarışıq
olmamasına işarədir. Demək, Allaha ibadət edərkən
başqalarını da ona şərik etsək, ixlas yox olaraq ibadətin yalnız
zahiri görkəmi qalar. Əməl isə öz mahiyyətini itirdikdə,

1 Şərtlər iki cürdür: Düzgünlük və qəbulolma şərtləri. Şərtlərdən bəzisi düzgünlük
şərtinə yox, yalnız qəbul olma şərtinə aiddir. Məsələn, namazda fikrin yayınmaması
kimi. Namazın əsas təsiri Allaha yaxınlaşmaq və möminin meracı olduğundan fikir
yayınarsa, bu mümkün olmaz. Amma bəzi əməllər əməlin düzgünlük şərtidir. Məsələn,
dəstəmaz və niyyət kimi. Çünki dəstəmazsız və niyyətsiz namaz batildir. Hətta namazı
səhv edərək dəstəmazsız və niyyətsiz qılsa belə ikinci dəfə namaz qılmalıdır.
2 Bu və bu kimi ayələrin üsuliddin, ibadətdə tövhid, şirk və bütpərəstliyə aid olmasına
baxmayaraq, riyakarın ibadət edərkən Allahdan başqasını nəzərdə tutduğuna görə
əməlində şirk vardır. Buna görə də hədislərdə riyanı gizli şirk adlandırmışlar.