Page 331 - Islamic Studies 05

Zeydiyyə və İsmailiyyə məzhəblərinin inancları (330

Əməli tövhiddə isə onlar insanın tam azadlığını və həmin
azadlığın təlabatlarından irəli gələn insanın Allahdan başqa
digər varlıqlara ibadət etməkdə azad olmasını görürlər.

Allahın sifətlərinə gəldikdə isə, Zeydiyyə məzhəbi belə bir
əqidədədir ki, Allah-taala zati və fe᾿li sifətlərə malikdir. Onlar
Allahın sifətlərini Onun zatı hesab edir, xəbəri sifətlərin
yozum və təfsirinə əsaslanır və Onun sifətlərinin bəşəri
sifətlərə bənzədilməsini qətiyyətlə rədd edirlər. Bu səbəbdən
də onlar «yədullah» – Allahın əli ifadəsini - İlahi ne᾿mət və
qüdrət, «cənbəllah» - Allahla qonşuluq və yaxınlıq – kəlməsini
Allaha itaət və «Əynullah» - Allahın gözü – ifadəsini isə İlahi
elm kimi təfsir etmişlər.

2. Ədalət

Zeydiyyə e᾿tiqadında İlahi ədalət xüsusi yer tutur. Ehtiyac
və cəhalətin mənşəyi olduğu üçün onlar bütün mənfi
xüsusiyyətləri Allahın müqəddəs zatından uzaq hesab edirlər.
Bu səbəbdən də Zeydiyyə əqidəsi əşyaların zatən yaxşı və pis
xüsusiyyətlərə malik olması qaydasına (hüsn və qubhi zati)
əsaslanır və Allahın gördüyü işlərin «hüsn» (müsbət)
tələbatından irəli gəldiyi hesab edilir.

Digər tərəfdən də onlar belə bir əqidədədirlər ki, ilahi qəza-
qədər Allahın ədalətindən doğur və Allah-taala yalnız haqq-
ədalət üzərində qəzavət edəcəkdir. Bunun üçün də bu məzhəb
insanların ilahi qəza-qədər üzündən günaha düçar olmasına
dair irəli sürülən nəzəriyyəni qətiyyətlə rədd edir. Bu məktəbə
əsasən, insanın gördüyü bütün işlər onun özünə aiddir və
görülən heç bir yaxşı və ya pis işi Allah-taalaya nisbət vermək
olmaz. Zeydiyyə alimləri Qur᾿anda insanın gördüyü işlərə dair
istifadə olunan ifadələri öz e᾿tiqadlarının sübuta yetirilməsində