Page 332 - Islamic Studies 05

331) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, beşinci sayı (payız-qış / 2024)

əsaslı dəlil hesab edirlər. Belə ki, Qur᾿ani-kərimin bir çox
ayələrində «yəksibun» - ələ gətirirlər, «yəmkurun» – məkr və
hiylə edirlər, «yəf᾿əlun» – yerinə yetirirlər, «yəsnəun» –
qururlar, meydana gətirirlər, «yəxliqunə ifkən» – günah
edirlər, «yəkfurun» – küfr edirlər kimi ifadələrdən istifadə
olunduğunu müşahidə edirik. Demək, insanın istər yaxşı,
istərsə də pis və xoşagəlməz əməlləri onun özünə aid olunur.

İnsanın gördüyü bütün işlərdə yalnız onun özünün
məs᾿uliyyət daşımasında və Allahın qəza-qədər və iradəsinin
gördüyü işlərdə heç bir tə᾿siri olmamasına dair irəli sürdükləri
nəzəriyyədə Zeydiyyə məzhəbi ilə Mö᾿təzilə məktəbi
tamamilə həmfikir və həmrə᾿ydir. Lakin «Əmrun beynə
əmreyn*»ə e᾿tiqadlı olan imamiyyə ilə zeydiyyə və mö᾿təzilə
arasında müəyyən fikir ayrılığı vardır.

Bu məktəb digər tərəfdən də Allah-taalanın insanlara onların
güc və bacarığından xaric vəzifələr tə᾿yin etməsini qəbahət
hesab edir və bunun ilahi ədalətə uyğun gəlmədiyinə əqidə
bəsləyirlər.

3. Vəd və Vəid

Bu məsələdə Zeydiyyə ilə Mö᾿təzilə həmfikirdir. Onlar belə
bir əqidədədirlər ki, və᾿d və vəid Allah üçün vacib və
zəruridir. Çünki O, mö᾿minlərin cənnətə, kafirlərin isə
cəhənnəmə daxil olacağına və᾿də vermişdir. Bu səbəbdən də
O, «və᾿d» və «vəid» qaydasına əməl etməlidir.

Böyük günahlara gəldikdə də, onlar Mö᾿təzilə kimi
«Mənzilətun beynə mənziləteyn*» nəzəriyyəsinə əsaslanırlar.
Çünki, Zeydiyyə məzhəbi böyük günaha düçar olanları fasiq
hesab edərək deyir: «Böyük günaha düçar olanlar nə kafir, nə