Page 77 - Pure Life 04

(
76 / PURE LİFE, ikinci nəşr ili, Dördüncü buraxılış, (Camadiüs-sani 1437. İsfənd 1394. Mart. 2016)
özünəməxsus yer tutur. Hələ qədim zamanlardan azəri türkləri öz
ismətliliyi, abırlı, həyalı olması ilə tanınmış, həyasına, ismətinə
xələl gətirməkdənsə, ölməyi üstün tutmuşlar. İstər qadın olsun,
istərsə də kişi öz həyasını, abrını, ismətini qorumağa çalışmış, bu
yolda ölümə getməkdən belə çəkinməmişlər.
Şifahi xalq ədbiyyatında-nağıllarda, bayatılarda,
dastanlarda bu mövzuya tez-tez toxunulmuş, ən önəmli
mövzulardan birinə çevrilmişdir. Bu haqda danışarkən,
Azərbaycan xalqının min üç yüz illik tarixi olan ən qədim
dastanı “Kitabi Dədə Qorqud” dastanındakı “Qazan xanın
evinin yağmalanması” boyunda Qazan xanın evini talayıb
aparan Qıpçaq Məlik, Burla Xatunu “qırx gözəl”in içindən
tanımaq üçün, Qazan oğlu Turalı tikə-tikə doğradıb,
qaraciyərindən qara qovurma bişirəcəyi ilə hədələyir.
Lakin Tural anasının tanınmaması üçün buna razı olur.
Ancaq özünü yetirən Qazan xan ailəsini xilas edir. Bu
boyda Turalın öz anasını, namusunu, həyasını qorumaq
üçün nələrə razı olduğunu oxucu açıq-aşkar görür.
Şifahi xalq ədəbiyyatının digər növlərində olduğu kimi,
atalar sözlərində də həya haqqında çox gözəl ifadələr
vardır. Bu ifadələrə misal olaraq aşağıdakı atalar sözlərini
göstərmək olar:
“Həya imandandır.” (15, səh. 128). “Həyasız atlını
atdan salar.” (16, səh. 646). “Həyalı qızarar, həyasız
ağarar.” (15, səh. 128). “Həya üzdə bir qətrə sudu.” (15,
səh. 128). “Həyasızda insaf olmaz, insafsızda həya.” (16,
səh. 129). “Həyasıza salam ver, keç.” (15, səh. 129).
“Utanmasan toyda oynamağa nə var ki.” (17, səh. 100).
Misal olaraq verdiyimiz atalar sözlərində oxucuda həyanın
nə demək olduğu, həyalı insanın necə olması, həyasız insanın
necə olması haqqında fikir formalaşır, həyasını qoruyan,
həyalı şəxslərə qarşı müsbət fikirlər oyanır. Həyasız insanlara
qarşı isə, oxucuda ikrah hissi oyanır.