Page 188 - Islamic Studies 01

İslam psixologiyası / (187

Müsahibə və sorğu metodu
Necəki psixologiya elmində müsahibədən, sual-cavabdan,
sorğudan istifadə olunur, eləcə də dini təlimlərdə,
məktublardan, əsərlərdən, verbal nitqdən istifadə olunur.
Həzrət Əli (ə) buyurur: “Hər bir insanın nəzəri, onun ağlı
1
miqdarındadır”. Başqa bir hədisdə buyurur: “İnsanın ağlı
2
onun danışığı qədərdir”.
Bütün bunlara əsasən, fərdlərin rəftar, əqidə və nəzərlərini
araşdırmaq üçün istifadə edilən metodlardan biri də, müsahibə
və sorğu metodudur. Sorğu nə qədər nizamlı və dəqiq olsa,
əldə edilən nəcitələr də bir o qədər dəqiq olar.

İntuisiya və mukaşifə metodu
Adətən psixologiya elmi hissi və əqli metodlar ilə
məhdudlaşsa da, İslam təlimlərinə əsasən, varıq aləmini dərk
etmək üçün intuisiya (şühud) və mükaşifə metodlarından da
istifadə edilir. İntuisiya və mükaşifə bir növ şəxsi təəssürat,
daxili eldə etmələr hesab olunur. Bunlar isə, məntiqli yllarla və
dəlillərlə isbat olunmur.
İslam təlimlərində intuisiya və mükaşifə, həqiqətləri əldə
etmək üçün istifadə olunan bir metod kimi təqdim edilir. Misal
üçün, Əbu Bəsir İmam Sadiqə (ə) deyir: Bu il hacıların sayı və
onların nalə və fəryadı necə də çoxdur. Həzrət (ə) buyurur:
Əksinə, bu il hacı və onların naləsi çox azdır. İstəyirsənmi ki,
sənə dediyimi öz gözünlə görəsən? İmam (ə) əlini Əbu Bəsirin
gözlərinə çəkərək dua oxudu və dedi: İndi hacılara bax! Əbu
Bəsir dedi: İnsanlara baxanda əksəriyyətini donuz və meymun

1 Amədi, Ğurərul hikəm, hədis 5422.
2 Həmin, hədis 10957.