Page 30 - Islamic Studies 02

28) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, İkinci. İl, İkinci. Buraxılış (Bahar-Yay/2022)

Peyğəmbəri-əkrəm (s) buyurur: “Xoşbəxt o kəsdir ki,
başqalarından ibrət alsın”. 1
7. Tənqiddən nəticə çıxarmaq: İnsan düşmənlərin tənqidləri
müqabilində iki cür reaksiya göstərə bilər:
A) Özünü müdafiə etmək fikrində olsun. Bu sözlərin düşmən
tərəfindən deyilməsini və xeyirxahlıq məqsədinin olmasını
bəhanə edərək mümkün olan hər bir vasitə ilə özünü müdafiə

etsin və onların səsini boğsun. Belə şəxs nəinki öz eybini islah
etməmiş, əksinə xəta və sair səhvlərə də aludə olmuşdur.
B) Düşmənlərin tənqidlərinə yaxşı-yaxşı qulaq assın, sonra
həqiqəti axtarıb tapmaq məqsədilə öz nəfsinə müraciət etsin,
onu insafla araşdırsın. Əgər düşmənin tənqidinin düzgün və öz
nəfsinin eyibli olduğunu görsə, dərhal onu islah etmək fikrinə
düşsün, hətta əgər məsləhət olarsa, onun eybini deməklə
nəfsinin saflaşdırılmasına səbəb olduğu üçün düşmənə də
təşəkkür etsin. Belə düşmənçilik şübhəsiz insanın eyiblərini
gizlədərək onu tərifləyən, bununla da insanı nadanlıq və
cəhalətdə saxlayan mühafizəkar və yaltaq dostlardan çox yaxşı
və faydalıdırlar. Amma əgər öz nəfsinə müraciət etdikdən
sonra qeyd olunan eyblərin onda olmadığını görərsə, Allaha
şükr etsin və sonralar belə çirkin sifətlərə aludə olmaması üçün
öz nəfsini gözləsin. Belə olan halda insan düşmənlərin
tənqidlərindən bəhrələnər. Əlbəttə, bu cür rəftarlar insanın xain
düşmənlərin hiyləgərlik planlarını əqli və şəri yollarla
zərərsizləşdirməsinə mane olmamalıdır.
8. Qəlbin xəstəliyinin əlamətləri: Xəstəliyi tanımağın ən yaxşı
yollarından biri onun əlamətlərinin görünməsidir. Bədəndə
mövcud olan əzaların xəstəliyi iki yolla tanınır: ya ağrı hiss
edilməklə, yaxud da hər hansı bir üzvün orqanizmdə öhdəsinə
aldığı işi yerinə yetirməməsi ilə. Bədən üzvlərindən hər biri

1Biharul-ənvar, c.71, səh. 324.