Page 27 - Islamic Studies 02

Modern cahiliyyət ilə mübarizə metodları/ (25

Başqa bir hədisdə buyurur: “Əql sahibi nəfsi meyl etməsinə
baxmayaraq, heç vaxt yalan danışmaz”. 1
Bu hədislərdən əqlin dəyəri, onun maarif və elm kəsb
etməkdə, iman qazanıb Allaha pərəstiş etməkdə, əxlaqi
səciyyələrdən istifadə etməkdə və onları tanımaqda,
günahlardan və çirkin xasiyyətlərdən çəkinməkdəki mühüm
rolu məlum olur. İndi isə bir zəruri məsələni qeyd etmək
lazımdır. Bu mühüm hədəflərin təmin olunmasında sadəcə əql
kifayət deyildir, əsas əqli işlətmək və ondan istifadə etmək
lazımdır. Bədəndə əqlin varlığı işbilən və ədalətli bir qazinin
məsəli kimidir. Lakin o vaxt yaxşı mühakimə yürüdüb hökm
çıxara bilər ki, aram bir mühit yaranmış olsun və onun
mühakiməsi qəbul edilsin. O bilikli, bacarıqlı, tədbirli,
xeyirxah bir hakim kimidir. Lakin bu şərtlə ki, onun hökmü
təsbit edilsin. O bilikli, etimadlı, xeyirxah bir müşavirdir, lakin
bu şərtlə ki, ondan məşvərət istənilsin və sözlərinə düzgün
qulaq asılsın.
Əgər əql insanın hakimi olaraq nəfsani istəkləri və qərizələri
normal (mötədil) hala salsa insanın “bədən aləmini” ən yaxşı
şəkildə idarə edəcək, qərizələr və qüvvələr arasında
müvazinəti qoruyub saxlayacaq və hər bir şeyi təkamül, Allaha
doğru irəliləmək yolunda qərar verəcəkdir. Lakin görəsən
heyvani qərizələr və meyllər əqlin hakimiyyətini elə bu
sadəliklə qəbul edərək onun göstərişləri müqabilində təslim
olurmu ? Əsla! Heyvani qərizələr və meyllər o qədər
təxribatçılıq, fitnə-fəsad törədirlər ki, nəhayət onu meydandan
çıxarırlar. Çarəsi də yalnız əqli gücləndirməkdir, çünki o, nə
qədər güclü və nüfuzlu olarsa, batini düşmənlərini daha yaxşı

1Kafi, c.1, səh. 19.