Page 203 - Islamic Studies 04

202) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, İkinci il, Üçüncü buraxılış (payız-qış /2023)

elə bir varlıq yerləşdirilib ki, o, məhv olan bu cismlərdən

fərqlidir ki, biz ona ruh deyirik.

Şübhəsiz, bu digər cəhətlər cismin xüsusiyyətlərinə malik ola

bilməz. Çünki belə olan halda, yenədə aradan getməlidir və
bədən xarab olduqdan sonra o, qalma potensialına malik
olmur. Bu cəhətdən ruh, gərək, öz-özlüyündə qeyri-maddi və

müyyən mənada mücərrəd olsun ki, insanın ölümü ilə məhv
olmasın. Belə olmasa, məad prinsipi düzgün və məntiqli izaha
malik ola bilməz. Bu qeyri-mücərrəd (qeyri-maddi və qeyri-

cismi olan ) varlıq elə həmin ruh adlanan şeydir. Biz indi qısa
şəkildə onu izah edəcəyik.

Başqa təbirlə desək, insanda “ruh” adlı mücərrəd bir cəhət var

ki, təbiətinə görə maddi xüsusiyyətlərə malik deyil və
materialistlərin fikrinə rəğmən, ruh insanın cismani beyni və
maddənin xüsusiyyətlərindən deyil. Çünki belə olan halda,

gərək, ruhun fəaliyyəti və onun anlamaları maddi duyğular
dairəsində məhdudlaşsın və bir halda ki, düzgün yuxuların
olması, gələcəkdən xəbər vermələr və bəzi qeybi məsələləri

aydınlaşdırmaq ki, bir çox yerlərdə baş verib, bütövlükdə buna
dəlalət edir ki, ruhun dərk etməsinin dairəsi maddədən daha
genişdir, ona görə ruhun maddi və insan bədəninin

xüsusiyyətlərindən olmasını qəbul etmək olmaz.

Qurani-Kərimin ayələri də insanın iki tərəfli varlıq olmasına

təkid edirlər. Misal üçün -“Səcdə” surəsinin 10-cu ayəsində
əvvəl məad prinsipini inkar edənlərin dilindən məad haqda bir
şübhə deyilir və ondan sonra onun cavabı verilir.