Page 237 - Islamic Studies 05

Bədgümanlıq və onun növləri (236

Əxlaq elminin alimləri, “əxlaq”ın nə olması və “əxlaqi
əməl”in hansı əməl olması sahəsində, insanın rəftar və
1
əməllərini “təbii” və “əxlaqi”yə bölmüşlər.

a) Təbii əməl: Bu, insanın təbiətinin tələb etdiyi adi,
gündəlik işlərdir və mənfəətin əldə olunması, zərərin
də uzaqlaşdırılmasına görədir. Heyvanların gördüyü
işlərlə ortaq olan bu əməllər nə təriflənəsi, nə də
məzəmmət olunasıdır. Yemək, içmək, yatmaq və bu
kimi fellər təbii əməllərdir.
b) Əxlaqi əməl: Təbii əməllərin fövqündə dayanan və
insana məxsus olan əməllər. Bu əməllər təbii
əməllərin əksinə olaraq tərif layiq və mənəvi dəyərə
malikdir. Məsələn: bağışlama, əfv etmə, güzəştə
getmə, haqqı tanıma, vəfadarlıq, pislik qarşısında
yaxşılıq etmə, heç bir mənfəət güdmədən digərlərinə
xidmət etmə və digər insani əməllər.
2
Əxlaqı, əməllərin obyektinə əsasən üç dəstəyə
bölmüşlər:

1. Fərdi əxlaq: Yəni, fərdin özünə aid olan işlər. Bu
işlər yerinə yetirilən zaman əsas etibarilə Allah və
camaatla rabitə nəzərdə tutulmur. Məsələn:
qarınqululuq və şəhvətpərəstlik.
2. İctimai əxlaq: İctimai əxlaqın əsas oxu insanın
digərləri ilə rabitəsidir. Bu, fərdlərlə get-gəl etmək və
ictimai həyat əsasında əmələ gəlir.
3. İlahi əxlaq: İnsanın bu əməlləri Allahla rabitəyə
aiddir. Məsələn: Allaha diqqət etmək, Onu yada
salmaq, Ona ümid etmək, iman gətirmək, inanmaq,

1- Mütəhhəri, İslam elmləri ilə tanışlıq, c. 2, s. 191
2 -Tədqiqatçı qrupu, Dairətul-Məarifi Təşəyyu (Şiə ensiklopediyası), c.
2, s. 191