Page 235 - Islamic Studies 05

Bədgümanlıq və onun növləri (234

Yuxarıda qeyd olunan bərabərsizliyin ikinci səbəbi budur ki,
dünya nemətləri Allah nəzərində biz düşünmədiyimiz kimi
dəyərli deyil. Qurani-Kərimin bir çox ayələrində dünya
nemətləri axirət nemətləri ilə müqayisə olunur və təbii ki,
axirət nemətlərinə üstünlük verilir. «Axirət ruzisi daha
xeyirlidir» buyurulur. İnsana dünya nemətlərinə uymayıb
axirət nemətləri haqqında düşünmək tapşırılır. Bəli, əsl ruzi

olan, yəni «Allah ruzisi» adlandırılan əbədi axirət nemətlərinin
ardınca getməyə dəyər.
GÖZƏLLƏRİN ƏN ÜSTÜNÜ, GÖZƏL ƏXLAQDIR

“Əxlaq” lüğətdə və terminologiyada

“Əxlaq” lüğətdə “xulq” sözünün cəmidir və “xulq” sözü
“xəlq” sözü ilə müqayisə oluna bilər. Ərəb dilində “xəlq” sözü
insanın zahiri gözü ilə gördüyü forma, surət, şəkil
mənasındadır. “Xulq” isə qəlbin gözü ilə müşahidə olunan
1
daxili qüvvələr, xüsusiyyətlər, keyfiyyətlər mənasındadır. İbn
Moskəveyh “əxlaqi əməllər”i məşq, adət və insanın ruhuna
nüfuz etmiş vərdiş ilə yanaşı əməllər olduğunu qeyd edir. O
deyir: “Xulq, həmin nəfsani bir haldır ki, təfəkkürə və
düşünməyə ehtiyac olmadan insanı müəyyən əməlləri etməyə
2
dəvət edir” .
Buna əsasən, “əxlaq” insanın ruhi və batini sifətlər,
keyfiyyətlər toplusudur.

Əxlaq elminin predmeti və əsas müzakirə obyekti
“insan” və onun “rəftarlar”ı, “hallar”ıdır. Bu rəftar və hallar
insanın səadətində və pis aqibətində təsirə malikdir və hər bir
şəxsin də dəyəri onun müsbət əxlaqi keyfiyyətlərində

1- Rağib İsfahani, Mocəmu-Mufrədati-Əlfazil-Quran, s. 159
2 -Razi, Təhzibul-Əxlaq və Təthirul-Əraq, s. 51