Page 350 - Islamic Studies 05

349) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, beşinci sayı (payız-qış / 2024)

İsmailiyyə məzhəbinə qarşı yaranmış belə bir yanlış tərzi-
təfəkkür onların alimlərini bu sahədə onlarla kitab və əsərlər
yazıb öz əqidə və e᾿tiqadlarını müdafiə etməyə vadar etmişdir.
Onlara qarşı irəli sürülən ittihamlardan biri də «tənasüx*» və
«ibahəçiliyə»* e᾿tiqad bəsləmələridir.

İsmailiyyə firqəsinin əsas e᾿tiqadlarını isə bunlar təşkil edir:

1. Tövhid;

Bu məzhəbin davamçıları tövhid mövzusunda Allahın
mütləq sifətlərini inkar edərək deyirlər: Allah-taala əql və
düşüncədən üstün olduğu üçün məxluqata xas olan diri, alim,
qadir, eşidən, görən və sair sifət və xüsusiyyətləri ona aid edə
bilmərik.

Onlar Qur᾿ani-kərimin bir çox ayələrində və nəql olunmuş
rəvayətlərdə Allah-taalanın adı çəkilən gözəl ad və sifətlərini
isə «ümumi məfhum» olaraq qəbul edirlər. İsmailiyyə
firqəsinə mənsub olan təhqiqatçılardan biri bu barədə deyir:
Allah-taala məxluqata aid olunan sifətlərdən uca olduğu üçün
Onun müqəddəs zatı bu xüsusiyyətlərlə vəsf olunmamışdır.
Eyni zamanda məxluqat da olduqca aciz və zəif olduğu üçün
Allaha xas olan sifətlərlə vəsf olunmamışdır. Allah-taala lütf
və mərhəmət üzündən məxluqatı yaratmış və bütün sifət və
xüsusiyyətlər Ona aid olunmuşdur ki, məxluqatı heyrət hissi
bürüməsin. Allahın vücudu bütün varlıqların vücudundan
ilkindir və bütün varlıqlar yaradılış (xilqət) baxımından Onun
vücudundan nəş᾿ət tapır. Qur᾿ani-kərimdə «Qələm» ifadəsi ilə
zikr olunan ilkin varlıq «lövhi-məhfuz» adlanan ikinci
yaradılışı vücuda gətirir. İlk yaradıcı ikinci yaradılışdan əvvəl
olduğu üçün «Sabit», ikinci yaradılış isə ilk yaradıcıdan asılı
olduğu üçün «Tali» adlanır. Mücərrəd aləmdə olan hər bir