Page 348 - Islamic Studies 05

347) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, beşinci sayı (payız-qış / 2024)

3. Əbdullah ibni Məymun;

Məymun Qəddahın oğlu olmuşdur. Əvvəllər atası ilə
həmfikir olsa da, sonralar ifrata vararaq peyğəmbərlik iddiası
etmişdir. İbni Məymun müxtəlif hiylələrdən istifadə edərək
uzaq ölkə və şəhərlərin tarix və əhvalatlarını nəql edir və
bununla da əhalini öz ətrafına yığmağa çalışırdı. Əvvəl
Əhvazdan Bəsrəyə, sonra isə Həms yaxınlığında yerləşən
Səlmiyyə adlı məntəqəyə gəlmiş və orada boyu qısa olduğu
üçün Qərmət ləqəbi ilə məşhur olan Məhəmməd ibni Əş᾿əs
adlı şəxsə qoşulmuşdur. Qəramətə firqəsi də məhz həmin
şəxsin adı ilə bağlıdır.

4. Məhəmməd ibni Hüseyn.

Dəndan və ya Zeydan ləqəbi ilə məşhur olmuşdur. Tarixi
sənədlərdə göstərilir ki, o İraqda ibni Məymunla tanış olmuş
və elə orada da İsmailiyyə firqəsinin nəzəriyyələri əsasında
Batiniyyə firqəsini meydana gətirmişdir. İbni Nədimin
dediyinə görə, İbni Hüseyn fəlsəfə və astronomiya elmlərinə
mükəmməl yiyələnmişdir. O, ulduzların ruhani xüsusiyyətə
malik olduğunu hesab edirdi. Bu səbəbdən də İbni Məymunla
tanış olduqdan sonra əqidəsinin yayılması üçün münasib şərait
tapıb ona maliyyə yardımları etməklə Batiniyyə firqəsini tə᾿sis
etdi.

Demək, İsmailiyyə bu dörd nəfər şəxsin fəaliyyəti
nəticəsində meydana gəlmişdir. Bu məzhəb sonralar bir neçə
firqəyə bölünsə də, bə᾿zi müsəlman ölkələrində tarixi
cərəyanlarda öz tə᾿sirini qoymağa, hətta dövlət tə᾿sis etməyə
nail oldu. Beləliklə, tarixin enişli-yoxuşlu mərhələlərini
keçərək öz ətrafına minlərlə tərəfdar yığaraq öz mövqeyini bu
günkü günədək qoruyub saxlaya bilmişdir.