Page 75 - Islamic Studies 05

Fəlsəfə elminə qısa bir baxış (74

və onun ehtiva etdiyi məsələlər barədə konkret tarix
müəyyənləşdirmək olmaz. Bu mə’nada ki, bəşəriyyətin ilk
filosofu elə onun babası Adəmdir (ə).
Fəlsəfə tarixi sahəsində yazılmış kitablarda rast gəldiyimiz
ehtimallardan biri həmin terminin ilk dəfə Samoslu Pifaqor1
tərəfindən işlədildiyini vurğulayır. Lakin daha münasib
ehtimal fəlsəfə terminini məhşur yunan filosofu Sokratla2

əlaqələndirən nəzəriyyədir. Bu ehtimala görə Sokrat özünü
filosof adlandıran ilk şəxs olmuşdur. Sokrat bu adı öz üzərinə
götürdüyü zaman –Sofizm (Sophisma) adı ilə geniş yayılmış
bir məktəblə elmi mübahisələr aparmaqda idi. Bu məktəbin
nümayəndələri, yə’ni Sofistlər özlərini alim, müdrik (sofizm
sözünün mə’nası belədir) adlandırsalar da elm və idrakın əsl
düşmənləri idilər. Onlar heç bir şeyin həqiqət olmadığını iddia
edir, həqiqət varsa da onu dərk etməyin qeyri-mümkünlüyünü
söyləyirdilər. Sofizm əsasən materialist yönümlü bir
anlayışdır, lakin bu anlayışla heç materiyanı da dərk etmək
mümkün deyildir. Sofistlər öz müddəalarını isbat etmək üçün
bütün məntiqi qanunlara zidd olan yalançı bir üslubdan istifadə
edirdilər. Bu üsluba Sofistika1 deyilir. Sofistlər vahid
məktəbdə birləşmirlər. Lakin Cənubi İtaliyada meydana gəlmiş
«Eleya məktəbi» bu sahədə daha çox fərqlənir.
Belə bir zamanda dahi mütəfəkkir olan Sokrat bu batil
məktəblə üz-üzə dayandı. Məhz buna görə də, o, özünü Sofist
–alim, müdrik deyil, filosof, yə’ni elmi, müdrikliyi sevən

1 Samoslu Pifaqor – Pythaqoras – Q ə dim yunan müt ə f ə kkiri . Eramızdan ə vv ə t l ə qrib n ə
580-500-də yaşamışdır. Samos adasında anadan olmuş, Pifaqorçular məktəbinin əsasını
qoymuşdur. Həndəsədə Pifaqor teoreminin (Düzbucaqlı üçbucaqda hipotenuzun
kvadratı katetlərin kvadratları cəminə bərabərdir) müəllifidir.
2 Sokrat – eramızdan ə vv l ə 469 - 399 - da Afinada yaşamışdır . Platon , Aristipp , Evklid kimi
dahilərin müəllimi sayılır. Ondan yazılı şəkildə heç nə qalmamışdır.
1 Sofistika – mübahis ə zamanı ə s hv ə d lill ə ri , formal düzgünlükl ə ə p rd ə t k ə r ə y ə l ə tbiq
etməkdir.