Page 66 - Islamic Studies 02

64) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, İkinci. İl, İkinci. Buraxılış (Bahar-Yay/2022)

çıxaraq "elm"ə yiyələnmək istəyi oyanmır. Amma cəhalət
halından çıxaraq elmə yiyələnmək iradəsi yaranan zaman
zehnin aldığı vəziyyət dayandığı yerdən hərəkətə başlayan
avtomobilin vəziyyətinə bənzəyir. Mühərriki işlək halda
hərəkətsiz qalan avtomobil, yerində işlədiyi kimi, insan da
məchulla üzləşdikdə əgər onu məluma çevirməyə iradə
göstərsə, onun zehnində gərginlik əmələ gəlir. Bu gərginlik

insanın məchulu məluma çevirmək istəyindən törəyir və
yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, həm insanın beynində, həm də

ruhunda özünü göstərir. Onu da qeyd edək ki, bu mərhələ insan
əxlaqına da təsir göstərir. Belə ki, bəzən insan özünü, ona
məlum olmayan bir şey qarşısında təkəbbürlülük, inadkarlıq,
təəssübkeşlik və s. üzündən alim kimi göstərir. Bu da sonrakı
mərhələlərin icrasının qarşısını alır, yəni belə insan üçün
məsələ həll olunmadan həll olunmuş kimi qəbul olunur.

İkinci mərhələ: məchulun növü.
Məchulu məluma çevirmək istəyindən sonra mütləq
məchulun növü aydınlaşmalıdır, yoxsa onu məluma çevirmək
mümkün deyil. Yəni məchulun hansı elmlə və hansı sahə ilə
bağlı olduğu aydınlaşdırılmalıdır.

Üçüncü mərhələ: hərəkət.
Yəni zehnin məsələni həll etməkdən ötrü münasib məlumatlar
seçmək üçün ana məlumatlar məkanına daxil olması. Hər bir
sahə ilə bağlı məlumatlar beyində qrup şəklində
toplandığından, zehin müvafiq qrupa daxil olmalıdır.
Dördüncü mərhələ: axtarış.
Bu mərhələ zehnin ən çətin keçdiyi mərhələdir. Çünki
məchul üçün hər məlumatı seçmək olmaz. Saysız zehni
məlumatlar arasından münasib məlumat seçilməlidir.
Məchulla, onu həll etmək üçün seçilən məlumatlar arasında