Page 172 - Islamic Studies 05

171) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, beşinci sayı (payız-qış / 2024)

«Quran keçmişdə və gələcəkdə baş verən əhvalatları əhatə
edir.» Burada bir neçə mətləb nəzərə çarpır:
a) Bəlkə də «gələcəkdə baş verən əhvalatlar» deyildikdə,
qiyamət günü nəzərdə tutulur. Çünki, Quranın bir çox
ayələrində insanın qiyamət gününə, məhşərdə aparılacaq
sorğu-suallara, onların gördükləri işlərə müvafiq olaraq
mükafatlandırılıb-cəzalandırılacaqlarına əhəmiyyət

vermələrinə xüsusi diqqət yetirilmişdir. Və eyni zamanda Əli
(ə)-ın buyurduğu «Quranla siz bütün ixtilaf və
qarşıdurmalarınızı aradan qaldıra bilərsiniz. Quran sizin axirət
dünyanızı və öldükdən sonra bir daha diriləcəyinizi belə bəyan
edir» sözləri bir daha bunları sübuta yetirir.
b) Bəlkə də «gələcək» deyildikdə məqsəd, Quranın gələcək
hadisələr barəsində əvvəlcədən xəbər verməsidir. Belə ki, bir
çox hadisələr Quran ayələri nazil olduqdan sonra baş
vermişdir.
v) Bu barədə verilən üçüncü nəzəriyyə Quranın keçmiş
qövm və millətlər barəsində xəbər verməsidir. Quran onların
keçmiş tarixinə nəzər salaraq gələcək millət və nəsillərin bu
yolu keçəcəklərinə işarə etmişdir. Bu ehtimala əsasən deyə
bilərik ki, yuxarıdakı hədislərdə İnşiqaq surəsinin 19-cu ayəsi
nəzərdə tutulur. Orada deyilir:
«Siz [ey kafirlər, qiyamət günü] haldan-hala düşəcəksiniz».
Yəni, siz də özünüzdən əvvəlki qövmlərin getdikləri batil
yolu gedəcək və özünüzü ağır həlakətə düçar edəcəksiniz.
Eyni zamanda bu hədis Peyğəmbər (s)-dan nəql olunmuş
hədisə də dəlalət edə bilər. Hədisdə deyilir: «Siz də özünüzdən
əvvəlkilərin puç və batil həyat tərzini dirildəcək və onların
adət-ənənələrini davam etdirəcəksiniz.» (Kənzul ummal,
6/40).
2. «Quran elə bir kitabdır ki, zalım və sitəmkarlar onu
özlərindən uzaq etmək istərlər. Allah-taala da onları xar və