Page 301 - Islamic Studies 05

Müasir insanın mənəvi tələbatı (300

təcrübə) kömək almaqla öz ayağı üstündə dayana və özünün

bütün problemlərini, məsələlərini həll edə bilər.1
Amma çox çəkmədi ki, bəşər bu elmi qürurun möhkəm
yuxusundan oyandı. Modern elmin çatışmamazlıqlarını bütün

varlığı ilə hiss etdi və bu nəticəyə gəldi ki, hər bir insani
problemin həlli rasionalizmin və modern elmin işi deyil. İnsan
bir neçə cəhətə malik bir varlıqdır. Bəşərin ən mühüm ehtiyac

və dərdləri onun vücudi dərdləri, ruhi, psixoloji, daxili
ehtiyaclarıdır və müasir elm bunlara münasib cavab verə
bilməz. Bəşər get-gedə bu nəticəyə gəldi ki, təcrübi elm onun

bütün problemlərini həll edə bilməz. Bir çox əsas, fundamental
insani ehtiyaclar təcrübi elmin sahəsindən kənardır. Digər
tərəfdən də ağıl, əqli metodlar və əqli elmlər də böyük

əhəmiyyət və rola malik olmasına baxmayaraq, insanın vücudi
ehtiyaclarının məhz bir hissəsinə cavab verirlər. Ümumi olaraq
demək olar ki, müasir insan bu nəticəyə gəldi ki, sırf fəlsəfi,

elmi və əqli sistemlər insanın bütün ehtiyaclarını təmin
etməkdə lazım olan bacarığa malik deyillər. Bəlkə də demək
olar ki, pozitivistlər istəmədən belə bir nəticənin hasil
olmasında ən mühüm rola malik idilər. Onlar “verifikasiya”nı

özünün yüksək zirvəsinə çatdırdılar və isbat etdilər ki,
verifikasiya (təcrübə olunmaq) “mənalılıq”ın meyarıdır və
təcrübi olamayan (verifikativ) hər bir hökm (təsdiq) və

məfhum (təsəvvür) mənasızdır. Həmin ifrat baxış bir çox alim
və ümumi camaatın verifikasiyanın yanlışlığını və onun arxası
ilə də bəşəri elm və ağılın bacarıqsızlığını aşkar şəkildə

1 Bu baxış və ona iradlarla və həmçinin xatəmiyyətin düzgün izahı ilə tanışlıq üçün müəllifin “Xatəmiyyət,
İmamət və Məhdəviyyət” kitabəna müraciət edə bilərsiniz.