Page 204 - Pure Life 03

210 /PURE LIFE, Vol.2.No.3, (Dhul ZİLHİCCE 1436, sentyabr 1394. sentyabr 2015)

Əlbəttə, doğrudur ki, bu gün bizim cəmiyyətdə və
iranlıların camaatarası dilində “irfan” və “arif” müqəddəs
və ehtiramlı sözlərdir və onları hər bir şəxsə, hər bir
1
qrupu aid etmək olmaz. Amma əvvəla, bu termin elm
müstəvisində “həqiqi” və “yalan” irfanın hər ikisinə də aid
olur, ikinsici isə, öz-özlüyündə müqəddəs olsa da,
sonlaralar onun üçün saxta əvəzləyicilər yarandığına görə
onlara da aid olunmuşdur.
Buna görə, irfan termini bir çox mənaları və Allahsız
irfandan tutmuş dini və həqiqi irfana qədər bir sıra
cərəyanları əhatə edir. Buna əsasən, irfana maddi və dünyəvi
baxışları da həmçinin bir növ irfan hesab etmək olar və bu
termini münaqişəsiz onlar haqqında da işlətmək olar. Necə
ki, din termini də bəzən, məsələn “Marksizm” kimi əsas
məqsədi dinə zidd olan məktəb və cərəyanlar haqqında da
işlənir və yaxud, Quranın təbiri ilə desək, Peyğəmbərə (s)
müxaliflərin və kafirlərin məsləkləri də din adlanır: “Sizin
dininiz sizə, mənim dinim mənə” (Kafirun-6). Bu məsələnin
həqiqi dinin müqəddəsliyi ilə ziddiyyəti yoxdur.

1.2. Təsəvvuf (sufizm)
“Təsəvvuf” və “irfan” sözləri bir çox yazılarda eyni mənalı
kimi götürülür. İki müxtəlif söz olsalar da, amma bir
həqiqətin izahı üçün istifadə olunur. Bəziləri isə təsəvvufu
“İslam-İrfanı” ilə eyni mənalı götürür. Buna əsasən,
“məsihi təsəvvufu”, “yəhudi təsəvvufu”, “hind təsəvvufu”
kimi birləşmələri düzgün hesab olunmur. Bu gün, bu
termin şərqşünaslar və islamşünaslar cəmiyyətində
yayılmışdır. Onlar təsəvvuf və sufizm haqqında danışanda
İslam irfanından başqasını nəzərdə tutmurlar.

1. Buna görə də irfan bir çox mənfəət güdən və fürsət axtaranların diqqətində
olmuşdur. Onlar camaatın irfana və ariflərə ehtiramla yanaşmasından istifadə edərək
özlərini irfan əhli, mərifət mürşidləri kimi göstərir, sadlövh insanları öz ətraflarına
toplayırlar ki, özlərinin iqtisadi, siyasi, ictimai, mədəni mənfəətlərini əldə etsinlər.