Page 55 - Islamic Studies 02

Təsdiq sahəsində əxlaqın dinə ehtiyacı ./ (53

yaxşı hesab edilir, halbuki bu müddəa imamilik və mötəzililik
təlimlərində qətiyyətlə rədd edilmişdir. Həmin təlimlərə
əsasən, Allah-Taala ədalətlidir, Onun ədaləti qeyd olunan
işlərin Allah tərəfindən həyata keçməsinə izin vermir. Buna
görə də, bu iki İslam sxolast cərəyanlarına “ədliyyə” (Allahın
ədalətini qəbul edənlər ) adı verilmişdir. Burada artıq daha bir
suala cavab verməliyik: Ədliyyə cərəyanının din və əxlaq
münasibətləri mövzusuna baxışında əxlaqın ümumiyyətlə,
dindən asılı olmadığı bildirilir, yoxsa bəzi əxlaq qanunlarının
müstəqil şəkildə dərk edildiyi təkid olunur?
Bu sualın cavabında bildirmək lazımdır ki, ədliyyə məktəbi
təlimlərində bir sıra fundamental xarakterləri etik qanunların
tam rasional müstəvidə aludə olması mümkün sayılır. Növbəti
misallara diqqət yetirək:
Başqalarının hüquqlarına təcavüz etmək pisdir, zəif insanlara
kömək etmək yaxşıdır, yalan danışmaq pisdir. Bu tipli əxlaq
qanunları tam şəkildə insan zəkası tərəfindən dərk olunur.
Lakin həmin bünövrə qanunları ağıl yolu ilə təsdiqlədikdən
sonra əxlaq və dinin digər əxlaq qanunları ilə sıx əlaqəsi
başlanır. Misal üçün namaz qılmaq dində əxlaqi bir vəzifə
kimi insanlara vacib edilmişdir. Bu qəbildən olan əxlaq
normalarında əxlaq tamamilə dindən asılıdır.