Page 237 - Islamic Studies 03

236) / İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, İkinci il, Üçüncü buraxılış (payız-qış /2023)

İslam insanda ictimai əxlaqın formalaşması, kütləvi həyata
hazırlığı üçün əsaslı təlim və proqramlar nəzərdə tutur ki,

aşağıda onların bir hissəsini qeyd edəcəyik. Məsələn, " مِلَع وَل
َ
ْ
ًادَحَا دحَا ُ َي ْمل َ ْمَل َقلَخلا اذ ه ُالله َقلَخ َ ف ْي َک ُ سانلا" (Əgər insanlar Allahın bu
َ
məxluqu necə yaratdığını bilsəydilər, heç kim digərini
ْ

pisləməzdi!) və" ِةَّضِفلاو ِبَهذلا نِداعمَک نِداع م ُ سانلَا" (İnsanlar qızıl-
َ
َ
ِ
َ
gümüş mədənləri kimidir!) – məşhur hədisləri xilqətdə olan
fərqlərə, onların cismani və ruhi müxtəlifliklərinə toxunur.
(Birinci hədisin mənbəsi: “Biharul-ənvar”, c.70, səh.143,
hədis: 7. İkinci hədisin mənbəsi: “Kafi” c.8, səh.177.)
İnsanların ruhi-psixoloji, milli-irqi və dünyagörüşlərindəki
hədsiz fərqlər düzgün qavranıldıqda, onların rəftarlarındakı bir

çox zahiri problemlər, ictimai təzadlar aradan qalxacaqdır.
Məsələn, çox vaxt valideynlər uşağın (bir qabı sındırması,
yaxud geyimlərini çirkləndirməsi kimi) təbii işinə görə bərk

narahat olur, bəzən onu ağır cəzalarla tənbeh edərək, hətta
döyürlər. Halbuki belə işlərə görə, nə əsəbiləşmək, nə də uşağı
danlayıb-döymək lazımdır.
Adətən, uşaqların qabların əhəmiyyəti, onların yerə düşdükdə

sınıb-sınmama ehtimalı haqda kifayət qədər məlumatı olmur,
yaxud bütün bunları bildiyi təqdirdə, onlarda tam psixoloji
hazırlıq hələ yaranmayıb, yaxud da acizlikləri ucbatından baş

verir.
Əgər biz özümüz də hal-hazırda onları qoruyub-saxlayırıqsa,
uşaqlıq çağlarımızdakı sınaq və təcrübələrimiz sayəsindədir.

Çünki uşaqlıq çağları başdan-başa sınaq və insanın ətraf
mühitlə tanışlığı üçün ən gözəl dövrdür. Belə ki, əgər özümüzü