Page 131 - Islamic Studies 06

İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, beşinci sayı (Bahar-Yay / 2024) /130

başını qatırıq, əslində isə onu öz ümidinə buraxırıq, yəni
tərbiyəsi qayğı- sına qalmırıq. Bir çox ailələrdə isə uşaqlara
qarşı həddindən ziyadə tələb- karlıq göstərilir. Cəzanın ədalətli
olmasına fikir verilmir. Bir çox hallarda cəza müstəsna
dərəcədə sərt xarakter daşıyır. Uşağı qorxu- durlar, onda
inamsızlıq hissi yaradırlar. Bəzi ailələrdə isə uşaq nadinclik
etdikdə, sözə baxmadıqda, dərslərini öyrənmədikdə, xoşa-

gəlməz iş tutduqda valideyn yerli-yersiz onu döyür, fiziki
cəhətdən ona ziyanlıq yetirir. Bu isə uşağın düzgün tərbiyəsinə
son dərəcə mənfi təsir göstərir, eyni zamanda, valideynlər
uşağın gözündə nüfuzdan düşür. Fiziki cəzanı tətbiq edən
valideyn uşağa təkcə fiziki deyil, həm də psixi zədə yetirir.
Psixoloji tədqiqatlar göstərir ki, artıq yeniyetməlik dövründə
uşaqların mənlik şüuru inkişaf edir, onlar özlərini bir şəxsiyyət
kimi yüksək qiymətləndirir, öz ləyaqət və şərəflərini bütün
aydınlığı ilə başa düşürlər. Buna görə də uşaqları qətiyyən
döymək olmaz.
Uşağı döymək, onu təhqir etmək, ləyaqətini alçaltmaq
onun şəxsiyyətini tapdalamaq deməkdir. Lakin bu o demək
deyil ki, uşağı cəzalandırmaq olmaz. Cəzanın müxtəlif növləri
vardır. Onların bir çoxundan ailə tərbiyəsində bu və ya digər
dərəcədə istifadə olunur. Lakin cəza məqsəd deyil, vasitə
olmalıdır. Həm də uşağı mütəmadi olaraq danlamaq,
utandırmaq və ya hədələmək qadağandır.
Ailədə tez-tez bədən cəzasına məruz qalan uşaq özgələşir,
kobud və qəzəbli olur. Fiziki cəza uşağın qəlbində zərifliyi və
həs¬saslığı məhv edir. Düzgün tərbiyə xoş rəftar və
tələbkarlıqla yanaşı gedir. Tələbkarlıq uşağın şəxsiyyətinə və
ləyaqətinə təzyiq kimi deyil, ona etibar və hörmət zəminində
olmalıdır.
Valideynlər ilk gündən öz uşaqlarında düzgün adət və vər-
dişlər formalaşdıra biliblərsə, uşaqlar bircə sərt baxışdan