Page 157 - Pure Life 02

İBRAHİMİ DİNLƏRDƏ ALLAH/ 213

O, düşünürdü ki, məhəbbət ən gözəl yol olsa da, Allahı yalnız
yaratdıqlarında dərk etmək mümkündür. Necə ki, bir rəssamı çəkdiyi rəsm
əsərinindən dərk etmək lazımdır. Yaradan hər bir varlıqda öz imzasını
qoymuşdur. Biz Onu imzasına baxaraq tanımalıyıq. Tomas bütpərəstlərin
və yunan filosoflarının qarşısında Allahın varlığını sübut etmək üçün beş
dəlil-beş yol göstərmişdir:

3- Hərəkət dəlili
Dünya bütünlüklə, ən xırda üzvləri ilə birgə hərəkət edir, dəyişilir. Yerin
1
günəş ətrafında fırlanması, yağışın yağması və sair. Deməli, onu hərəkətə
etdirən hərəkətsiz bir qüdrət vardır. Həmin qüdrət Allahdır.
Çünki onu hərəkətə gətirən, Allahdan qeyrisidirsə, özü də hərəkət
edirsə, bir hərəkətə gətirənə ehtiyac duyacaq. Bununla da, hərəkət etdirən
və özü də hərəkət edən qüdrətlər silsiləsi yaranacaq. Deməli, bu silsilə
hərəkətsiz bir qüdrətə sonlanmalıdır.
4- Səbəb-nəticə dəlili
Hər bir hadisə, yaranış, varlıq səbəbsiz yerə mövcud ola bilməz. Yəni; hər
bir nəticənin səbəbi vardır. Məxluq varsa, onu yaradan və yaradılmağa
ehtiyacı olmayan Xaliq də vardır. Çünki yaranmışların səbəbi, özü də
yaranmağa və var olmağa ehtiyaclı olsa, onun da bir səbəbə ehtiyacı
olacaq. Bu ehtiyaclı səbəblər, yaradanlar silsiləsinə son vermək üçün,
özündən var olan, yaradılmağa ehtiyacı olmayan, varlığın səbəbi olan bir
qüdrət lazımdır. Bu da Allahdır.
5- Zəruri və mümkün varlıqlar dəlili
Dünya başdan başa var olması və yox olması mümkün olan varlıqlardan
təşkil tapmışdır. Əvvəllər olmayıb, sonradan yaranan bu varlıqları
vücuda gətirən, əbədi-əzəli və varlığı özünə bağlı bir zəruri varlıq
olmalıdır. Həmin varlıq Allahdır.
Çünki, bütün varlıqlar sonradan vücuda gəlmiş, olması və
olmaması mümkün olan varlıqlardır. Onları yaradan özünə bağlı,
varlığı zəruri və ehtiyacsız bir zat olmalıdır ki, bu mümkün varlıqlar
silsiləsi sona çata bilsin.

1. Kilsə tarix boyu yerin günəş ətrafında fırlanması fikrinin tərəfdarı olmuşdur.